Kaymakçı’daki Kerpiç ve Kerpiç Yapıları Anlamak
Jana Mokrisova
Büyük Babil ve Mohenjodaro şehirleri taştan değil kerpiçten inşa edildi. Aynı durum Anadolu’nun ilk kasaba ve şehirleri için de geçerliydi. Kerpiç dünyanın en önemli malzemeleri arasındadır- kışın ve yazın sıcaklıkları ılımlı hale getirmek için mükemmeldir. Anadolu’da Geç Tunç Çağı’nda, özellikle Hattuşa ve Kaymakçı gibi yerlerde insanlar bu malzeme ile sokaklar, evler ve metrelerce yükselen duvarlar içeren büyük şehirler inşa ettiler. Bu süreç, büyük emek, zaman ve kaynak gerektiriyordu. Ancak doğal süreçler sonucu bu etkileyici şehirlerden çok azı kaldı. Bugün bize kalansa ufak ipuçları veren parçalar.
Kerpiç ve toprak malzemeler genellikle güneşte kurutulduğundan, çok kırılgandır ve çok sık bakım gerektirir. Kaymakçı halkı buradan ayrılınca, kerpiç yapılar da bakımsızlıktan, yağmur ve rüzgâr gibi doğal unsurlarında etkisiyle bozulmaya başladı. Bu nedenle, araştırma sorularımız, güncel makalemizde de vurgulandığı gibi, Kaymakçı’nın 3500 yıl önceki etkileyici yapılarının günümüze nasıl ulaştığına odaklanıyor
Kaymakçı’da özel ve kamusal alanları anlamamızı sağlayacak kerpiç mimarisinin tüm büyüklüğünü ve sur sisteminin üst yapısını göz önünde bulundurarak, sadece tek tek tuğlaları değil, platformlardan ocak ve fırınlara kadar tüm toprak yapılarını da araştırıyoruz. Chaîne opératoire’ı- üretim sekansını- anlamak bu işin kritik bir parçasıdır.
Kerpiç ve toprak malzemeler kum, silt ve kil karışımından yapılır; saman ve mika şist gibi kıvam verecek malzemeleri de içerir. Kaymakçı gibi yerleşimlerdeki kerpiç kompozisyonundaki çeşitlilik hem yerel kaynaklardan hem de malzemeyi üretenlerin yaptığı seçimlerden oluşuyor. Bizde geçmişte yapılan seçimleri inceleyip anlamak için en ince ayrıntısına kadar dikkatle çalışıyoruz.
Hem malzeme kaynaklarındaki hem de kerpiç üretim yöntemlerindeki varyasyonları anlamak için, kaba, orta, kumlu veya siltli / killi gibi tane boyutu oranlarını ölçmek için partikül boyutu analizi (veya granülometrik analiz) yapıyoruz.
Bu analizi 2016 yılında 99.526 alanında kazılan bir fırına uyguladık ve fırının, %25-45 kil oranına ve %50’den daha az kum oranına sahip olduğunu görerek, bu fırının farklı “tariflere” sahip tuğlalar kullanılarak yapıldığını anlıyoruz.
Belki tuğlalar, farklı tarifler ve kaynaklar kullanarak farklı kerpiç üreticilerinden gelmiştir veya belki de farklı zamanlarda üretilmişlerdir ve fırında birlikte kullanılmıştır. Muhtemelen bu tür sorulara kesin olarak cevap veremeyeceğiz, ancak bu tür bir analiz olmasaydı, bu soruları hiç sormamış olacaktık! Kaymakçı halkının mimari ve günlük yaşamlarını şekillendirmek için toprak malzemeleri nasıl kullandıklarına dair daha fazla hipotez için ilerideki gönderileri ve makaleleri takip edin!
Gygaia Projeleri’nden yıl boyunca daha fazla gönderi için bizimle kalın!