Kategori: Şeyler

Şeyler

Kazılar, Materyal Bilimleri, Şeyler

Küçük Buluntular

“Küçük buluntular”, çeşitli malzemelerdeki genel olarak “küçük” eserlerden oluşmaktadır. Malzeme sınıflarına göre incelendiğinde, işlevleri antik dönemde yürütülen farklı üretim faaliyetlerini anlamak için büyük potansiyele sahiptir. Bunlar arasında Kaymakçı’da tekstil üretimi için kullanılan bronz iğnelerin yanı sıra çok sayıda kil ağırşak ve dokuma ağırlıkları da bulunmaktadır. Delikli yuvarlak searmik parçalar da bir çeşit ağırlık olarak yorumlanır, ancak bazıları kazıyıcı gibi başka türlü amaçlar ile de kullanılmış olabilir. Kemik “gorget” ve bronz kancalar, muhtemelen yakındaki gölde kullanılan balıkçılık ekipmanlarını temsil etmektedir. Kaymakçı’nın küçük buluntu koleksiyonunda çok çeşitli diğer kemik, taş ve bronz aletler (kulplar, bızlar ve keskiler gibi) ve kişisel süslemelerle birlikte birçok öğe bulunmaktadır.

Ekip Sorumluları

Magda Pieniążek, Tübingen Üniversitesi

Caitlin O’Grady, College London Üniversitesi Jana Mokrisová, Birkbeck College, London Üniversitesi

 

Belgeler & Arşivler, Şeyler, Tarih, Yüzey Araştırması & Peyzajlar

Osmanlı Çalışmaları

İstanbul’daki Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri ve Robert Koleji-Boğaziçi Üniversitesi Arşivlerindeki detaylı araştırma, Marmara Gölü’nün, Gediz Nehri’nin ve bölgedeki erken arkeolojinin (Bin Tepe ve Sardis) tarihi önemi açısından olağanüstü derecede ilginç olduğunu kanıtlamıştır. Güncel arşiv araştırması, 16. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın başları arasındaki dönemle ilgilidir.

Orta Gediz Vadisi, Osmanlı yönetimi altındaki dönem boyunca iklim değişikliği, tarımsal üretim, sulak alan yönetimi ve mülkiyet ilişkileri üzerine Osmanlı anlatıları açısından zengin bir bölgedir. Vakıflar, bölgenin önemli bölgelerini kontrol ediyordu. 15. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar Manisa sarayında ikamet eden şehzadeler, vadideki tarım arazilerinin yanı sıra Marmara Gölü’nün suları ve çevresindeki sulak alanların vakıf yönetiminde büyük rol oynadılar. Eşsiz tarihi belgeler, Küçük Buz Devri sırasında dramatik iklim değişiklikleri karşısında kara ve göl havzası yönetimini göstermektedir. Mevcut araştırma, tarım ve göl kaynakları (balıkçılık, sazlık, sülük vb.) ile ilgilenmiş Halime Hatun Vakfı’na odaklanmaktadır. Vakıf tarafından toplanan vergilerden elde edilen gelir, cami, medrese, aşevi ve hamam içeren Gölmarmara’daki Halime Hatun kompleksini finanse etmiştir. Bu yerler bugün Gölmarmara’nın Osmanlı mirasının bir parçasıdır. Arşivlerde bulunan Göl havzasının dinamik manzaraları, yerel, imparatorluk ve imparatorluklar arasındaki küresel iklim değişimlerinin değişen ölçütlerini keşfetmek için ideal bir temel sunmaktadır.

Aslında bu araştırma bize bu bölgeyi, geniş çapta dünyaya bağlayan ve önemli bir ticaret limanı olan İzmir’i, 18. yüzyıl çerçevesine sağlam bir şekilde yerleştirme fırsatı da veriyor. Bu durum, 18. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında arazi ve göl yönetimi konusunda artan rekabeti tetiklemiştir. Burada çalışmamız Osmanlı ve Osmanlı olmayan tüccarları araştırmaktadır. Bunlar; Marmara Gölü’nden, bereketli topraklardan ve madenlerden gelir elde etmek için yarışan mükellefler; 1830’ların başlarında bölgeye yerleşen ve sulak alan ekolojileri konusundaki sosyo-ekolojik bilgilerindeki uzmanlıklarını ağırlıklı olarak Ortodoks-Yunan balıkçı topluluklarıyla rekabet etmek için iyi kullanan Kazak mülteciler ve bölgede ekonomik ve siyasi gücü elinde tutan Karaosmanoğlu gibi yerel ayan aileleridir. Göl toplulukları, vadideki ve özellikle Marmara Gölü’ndeki kaynaklara ulaşmaya ve kontrol etmeye çalışırken, değişen iklim ve mülkiyet ilişkileri, özellikle de Tanzimat’la gelen değişiklikler doğrultusunda vadinin mikro iklimi ve Marmara Gölü’nün doğal tarihini müzakere etmiştir. Bu durum da göl yönetimi politikalarının ortaya çıkmasıyla sonuçlanmıştır.

Son olarak, arşiv çalışmamızın bir diğer önemli kısmı, Bin Tepe’den Sardis’e kadar erken dönemlerde çalışmış arkeologların anlatılarına odaklanmaktadır. Ayrıca arkeologların günlükleri, moderniteyle olan ilişkileri, Osmanlı yetkilileriyle ilişkileri ve 18. yüzyılın sonlarından 20. yüzyılın ortalarına kadar Türkiye’de konservasyon ve sergicilik faaliyetleri ile ilgileniyoruz.

Ekip Sorumluları

Semih Çelik, Koç Üniversitesi

 

Kazılar, Materyal Bilimleri, Şeyler

Metal Objeler

Küçük buluntular kategorsinde değerlendirilen, metal objeler eski kültürlerdeki günlük uygulamaların, zanaat faaliyetlerinin, teknolojik becerilerin ve stil seçimlerinin yeniden anlamlandırılmasında temel bir rol oynamaktadır. MÖ 2. binyılda Anadolu’nun başka yerlerinde olduğu gibi Kaymakçı’da da metal koleksiyonu, aletlerden kişisel süs eşyalarına ve silahlara kadar ağırlıklı olarak kurşun ve bakır alaşımlı eserler içermektedir. Keskiler, bızlar ve iğneler gibi küçük aletlerin bol miktarda bulunması, tekstil üretimi gibi faaliyetlerin zenginliğini ve çeşitliliğini göstermektedir. Hem fonksiyonel hem de daha prestijli objelerin tasarımları, Anadolu ve Ege’nin kültürel etkilerinin yanı sıra yerel unsurların da bir kombinasyonunu göstermektedir.

Kaymakçı’dan elde edilen tüm metal buluntular, diğer bölgelerdeki çağdaş yerleşimlerden aynı kategorideki eserlerle farklılıkları ve benzerliklerini anlamak için tipolojik olarak incelenip sınıflandırılmaktadır. Ek olarak, toplulukların teknolojik becerilerini, üretim seçeneklerini ve yapımlarının arkasındaki hammadde tedarik yollarını daha iyi anlamak için metal nesnelerin temel bileşimini, mikro yapısını ve izotopik imzasını incelemek için arkeometrik analiz yöntemleri (pXRF, SEM-EDXRF, LIA, vb.) uygulanmaktadır.

Ekip Sorumluları

Dalila Alberghina, Koç Üniversitesi

Caitlin O’Grady, College London Üniversitesi Magda Pieniążek, Tübingen Üniversitesi

 

Kazılar, Materyal Bilimleri, Şeyler, Yüzey Araştırması & Peyzajlar

Konservasyon

Kaymakçı’daki mevcut konservasyon çalışmaları, Kaymakçı’daki kazılar için açmadaki çalışmalara desteğe ve arkeolojik malzemelerin işlenmesine, buluntuların stabilizasyonuna ve iyileştirilmesine odaklanmaktadır. Devam eden eğitim programımız, uzman bir konservatörün lisans ve lisansüstü öğrencileriyle çalışıp, onları eğitmesini amaçlamaktadır. Birincil verilerle çalışan konservasyon ekibi, metal, seramik ve pigmentlere kadar çeşitli malzemelerin stabilizasyonuna odaklanmaktadır. Araştırma merkezindeki konservasyon laboratuvarı, çalışma materyallerinin depolanmasından ve Manisa Arkeoloji Müzesi’ne aktarılmadan önce birincil işlemden geçirilmesini sağlamaktadır. Ek olarak, konservasyon ekibi, hassas veya ünik kontekstlerde, özellikle dikkatli bir kazı ve toplama süreci gerektiğinden, kazı sürecini de denetlemektedir. Konservasyon ekibi ayrıca her sezon sonunda kazı alanlarının koruyucu kaplamalarla (jeotekstillerle) kapatılmasını ve sonraki sezonun başında da açılmalarını yönetmektedir.

Konservasyon ekibi, alanda yapılan arkeolojik kazı kararlarına yardımcı olmak için bir dizi kimyasal ve enstrümantal teknik kullanarak bulguların analizi ve yorumlanmasından da sorumludur. Mevcut araştırma projeleri, alanda ve laboratuvarda kullanılan konservasyon protokollerinin istikrarının gözden geçirilmesinin yanı sıra, Kaymakçı’da düşük sıcaklıkta malzeme işleme ve seramik üretim teknolojilerine yönelik incelemeleri içermektedir. Bu ortaklaşa gerçekleşen araştırma projeleri, buluntuların ve bunların korunmasının daha detaylı bir şekilde anlaşılmasını ve bunların alanın kronolojisi, mekânsal organizasyon ve bölgenin diyajeneziyle nasıl ilişkili olduğunu anlamamızı kolaylaştırmaktadır.

Ekip Sorumluları

Caitlin O’Grady, College London Üniversitesi

 

Kazılar, Materyal Bilimleri, Şeyler, Yüzey Araştırması & Peyzajlar

Seramik

Çanak çömlek parçaları, arkeolojik alanlarda hem yüzeyde görülebildiğinden hem de gömülü katmanlarda bolca bulunduğundan en göze çarpan arkeolojik malzeme kategorisini temsil etmektedir.

CLAS verileri doğrultusunda, projemiz, bölge için ilk geniş ölçekli tipolojiyi oluşturmak için çalışmaktadır. Elbette Kaymakçı ve yakınındaki Sardis’teki ayrıntılı kazılar, belirli dönemleri anlamamıza ve düzeltmemize olanak sağlamaktadır. Şimdiye kadar Kaymakçı’dan gelen kronoloji, zengin bir çanak çömlek repertuvarı ortaya çıkardı. En iyi belgelenmiş kategoriler, bölgenin MÖ 2. binyılın ortası ve sonunu temsil eden seramik tipleridir. Özellikle Kırmızı-Açık Kahve, Gri ve Kırmızı-Kahverengi Kaba mallar Kaymakçı çanak çömleklerinin ana gruplarını oluşturmaktadır.

Geçmiş seramik analizleri, zaman içindeki üretim çalışmalarına odaklanmıştır. Kaymakçıda araştırmacılarımız, üretimdeki ve atölyelerdeki olası değişiklikleri göstermek için seramiklerin nötron aktivasyon analizinden, kimyasal parmak izlerine kadar araştırmaktadırlar. Tahmin edebileceğimiz gibi, düşük nüfus ve kırsal mezraların olduğu dönemlerde, üretim merkezden dağıtılmıştı, ancak kentleşme dönemlerinde üretim çok daha merkezileşmişti.

Gelecekteki çalışmalar, seramik yüzeylerindeki işlemlerin gösterdiği kimlik ve performansa odaklanmaktadır.

Özellikle ilgi çeken parçalar, yerel altın ve gümüş mika astarlı mallar ile MÖ 2. binyılın yabancı bağlantılarının göstergesi olan boyalı ürünlerdir. Ek olarak, araştırmacılarımız, 3D tarama ve lazer profillemeden ince kesit petrografiye, taramalı elektron mikroskobundan (SEM), x-ışını floresans (XRF) ve Raman spektroskopisine kadar yeni dokümantasyon ve analiz teknolojileri ile ilgilenmektedirler.

Ekip Sorumluları

Peter Pavúk, Charles Üniversitesi

Tunç Kaner, Koç Üniversitesi

Peter Demján, Charles Üniversitesi

 

Dijital, İklim & Çevre, Kazılar, Materyal Bilimleri, Mekânlar, Şeyler

Kaymakçı Kazıları

Kaymakçı Arkeoloji Projesi, Marmara Gölü’nün batı kıyısına bakan Orta (OTÇ) ve Geç Tunç Çağı’nda (GTÇ) Kaymakçı ve çevresinde kazı ve ilgili araştırma faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla 2014 yılında başlamıştır. Kaymakçı, sur duvarları ile çevrili bir kale, kale dışı yerleşim alanı ve çeşitli kalıntılardan oluşmaktadır. Gediz Nehri vadisinde kendi döneminin bilinen en büyük alanıdır ve bölgenin, o dönemdeki başkenti olma olasılığı yüksektir. Kaymakçı kazısı, hem MÖ 2. binyıl Orta Batı Anadolu’ya dair bilimsel bilgi, hem de Ege ve Anadolu dünyalarıyla olan bağlantıları açısından çeşitli kazanımlar vadetmektedir. Jeofizik araştırmalar, kazılar, konservasyon ve restorasyon faaliyetleri yerleşimin mimarisini ortaya çıkarıp korurken, uluslararası akademisyen ve öğrenci ekibi ise Kaymakçı’nın eski topluluklarına ve yaşadıkları dünyaya ışık tutmak için elde edilen malzemeleri ve çevresel kalıntıları incelemektedir.

Yerleşim

Kaymakçı Kalesi, Marmara Gölü seviyesinden yaklaşık 140 metre yükseklikte bir mika-şist anakaya sırtının üzerinde yer almaktadır. Merkez Lidya Arkeolojik Yüzey Araştırması (CLAS) sırasında Kaymakçı, Orta ve Geç Tunç Çağlarına tarihlenen ana yerleşim dönemi süresince Marmara Gölü havzasında bulunan altı çağdaş kalenin sadece en büyüğü değil, aynı zamanda 8.6 hektarlık alanı ile MÖ 2. binyılda Batı Anadolu’nun bilinen en büyük kalesi olduğu anlaşılmıştır. Arkeolojik buluntular ve Hitit metinleri doğrultusunda yeniden yapılandırılan Batı Anadolu’nun tarihi coğrafyasına dayanarak, Kaymakçı, Seha Nehri Bölgesi’nin krallığının GTÇ dönemindeki başkenti olmaya en olası adaylardan biridir.

Kazının ilk yıllarında kalenin 3 temel bölüme odaklanılmıştır: Savunma sistemi (81.551 ve 95.555 alanlar); iç kale alanı (93.545, 97.541, ve 98.531) ve güney teras (99.526 ve 108.523/109.523). Tanımlanan seramik ve/veya mimari evrelere dayanarak ve kalenin bize verdiği güncel verilerle oluşturulan MÖ 2.binyıl kronolojisine göre, OTÇ boyunca (yalnızca seramiklerle temsil edilir) kale, daha farklı ve kısıtlı iskân sunarken, GTÇ’de ise daha yoğun evrelerle güçlü bir iskan görülmektedir. GTÇ iki döneme ayrılır: Geç Tunç 1 (MÖ 17. yy’dan 15. yy’a dek) ve Geç Tunç 2 (MÖ 14. yy’dan 13. yy’a dek). Sınırlı seramik buluntular, bölgedeki GTÇ’nin sonu veya Erken Demir Çağı faaliyetlerini temsil edebilir, ancak bölge bu süreden sonra tamamen terk edilmiş görünmektedir.

Umarız süregelen kazılar ve gelecekte planlanan kalenin dışında yapılacak kazı çalışmalarının Kaymakçı’nın terk edilişinin -insan kaynaklı veya çevresel koşullardan kaynaklanan ya da her iki seçenek de- gizemine ışık tutacaktır. Ayrıca, kale dışı yerleşimi, mezarlıktan sırta kadar, yamaç sırtlarını ve göl kıyısı boyunca alanın tamamını aydınlatabilir.

Kazı Alanları

81.551

9 x 9 metrelik kazı alanı, kalenin kuzeybatı kesimindeki sur duvarı boyunca yer almaktadır. Kazılar, jeofizik sonuçları doğrulamayı ve surların tarihi ile sur biçimlerini keşfetmeyi amaçlamaktadır. Jeofizik sonuçlarda da görülebilen 2 metre genişliğinde duvarlara sahip büyük burç benzeri yapıların yerel Geç Tunç 2 aşamasında inşa edildiği anlaşılmaktadır. Bu yapılarla savunmasız olan bölge böylece güçlendirilmiştir. Kazı alanı sorumlusu: K. Egerer (2014); E. Kaner (2019).

95.555

9 x 29 metrelik bir dikdörtgen ve 9 x 9 metrelik bir ilaveden oluşan bu “L” şeklindeki alan, kalenin kuzey surları boyunca yer almaktadır. Kazılar kapı yapısını düşündüren jeofizik sonuçlarını test etmeyi amaçlamaktadır. Bölgede, 2 metre genişliğindeki GTÇ sur duvarının orijinal inşası ve birkaç bina ve olası bir geçit de dâhil olmak üzere çeşitli inşaat ve yaşam faaliyeti evreleri görülmektedir. Kazı alanı sorumlusu: K. Egerer (2015); E. Kaner (2019).

93.545

19 x 19 metrelik kazı alanı, Kaymakçı iç kalesinin en üstteki badem biçimli terasında yer almaktadır. Kalenin bu en korunaklı alanının tarihini ve işlevini belirlemeyi amaçlayan kazılar, 1.5 metre genişliğindeki alanı çevreleyen duvarı ve en az 16 yarı-dairesel anakayaya oyulmuş yapıların bulunduğu büyük, açık bir alanı ortaya çıkarmıştır. Kesilmiş anakaya ve harçsız örme tekniklerinin kombinasyonuyla inşa edilen bu yapılar, muhtemelen başlangıçta tahıl siloları veya diğer depolama tesisleri olarak kullanılmış ve yerel Geç Tunç 1 ve Geç Tunç 2 aşamaları boyunca boşaltılmış ve ikincil dolgularla doldurulmuştur.

Kazı alanı sorumlusu: D. Plekov (2015, 2016); C. Scott (2015).

97.541

Kaymakçı iç kalesinin dış terasında ve kısmen aşağıda yer alan 19 x 19 metrelik alanın kazısı, iç kalenin bu alanının tarihini ve işlevini keşfetmeyi amaçlayarak, diğer kazı alanlarında da bulunanlara benzer yarı-yeraltı depolama yapılarını ortaya çıkarmıştır. Ek olarak, açık avlu ve dar bir koridorun karşısında bulunan en az üç adet bina yapısı da ortaya çıkarılmıştır.

Bu binalar küçük odalara bölünmüştür. Bunlardan bazıları yassı taşlarla döşenmiş, bazıları ocak/fırın gibi yapılar bulundurmakta ve bazılarında da büyük pitoslar ve saklama kapları bulunmaktadır. Stratigrafik olarak incelenen seramikler bu bölgenin Geç Tunç 1’den Geç Tunç 2’ye kadar kullanıldığını göstermektedir.

Kazı alanı sorumlusu: H. Chastene (2015); C. Scott (2019).

98.531

9 x 9 metrelik kazı alanı, iç kalenin güneyinin aşağı yamacında, güney terasla birleştiği alanın yakınında yer almaktadır. Kazılar, jeofizik sonuçları test etmeyi ve büyük bir bina kompleksinin tarihini ve kullanımını keşfetmeyi amaçlamaktadır. Bugüne kadar yapılan kazılar, muhtemelen yerel Geç Tunç 1 ve Geç Tunç 2 aşamalarında depolama amacıyla kullanılan kabaca kare planlı bir alan ve yine aynı amaca hizmet eden bu yapıya bitişik dar iki yapı daha ortaya çıkarmıştır.

Kazı alanı sorumlusu: N. Susmann (2014).

99.526

9 x 9 metrelik kazı alanı, Kaymakçı’nın güney terasının güneybatı kenarına yakın bir konumdadır. Jeofizik sonuçları doğrultusunda açıkça görülen bir bina kompleksinin duvarlarını açığa kavuşturmayı amaçlayan kazılar, ana kayaya kadar devam etmiştir ve bugüne kadarki en kapsamlı GTÇ faaliyet dizisini temsil etmektedir. GTÇ 1’in erken dönem dolguları ve diğer kanıtlar, ilk kullanımı için açık alan aktivitelerini önermektedir. GTÇ 1’den GTÇ 2’ye geçiş sürecinde koridor gibi uzunlamasına şekillenen binalar inşa edilmiş, ve bunlar domestik aktiviteler ve depolama amaçları için kullanılmaya devam edilmiştir.

Kazı alanı sorumlusu: A. Crowe (2014, 2015); C. Scott (2016); E. Kaner (2018).

108.522/109.523

Kaymakçı’nın güney terasının merkezinde yer alan 19 x 19 metrelik alanın kazılması, jeofizik sonuçlarında görülen kompleks yapılar ve bu yapıları ayıran sokaklar ile alanın “kentsel” karakterini keşfetmeyi amaçlamaktadır. Alanın güneybatı köşesinde ortaya çıkarılan çakıl taşlı geniş bir cadde, dış surları iç kale ile birleştirmektedir. Sokağın hemen kuzeydoğusunda ve bitişiğinde, dar sokaklarla ayrılmış en az üç uzun ve doğrusal yapı kompleksi ortaya çıkarılmıştır. Alanın yerleşim tabakalanması 99.526’dakine benzer şekildedir: en erken seviyeler açık hava faaliyetlerinin izlerini gösterir ve daha derindeki GTÇ 2 aşamaları, domestik aktiviteler ve depolama kullanımlarının olduğu büyük mimari kompleksler ile karakterize edilmektedir. Kazı alanı sorumlusu: J. Mokrišová (2014, 2015); D. Alberghina (2018, 2019).