Muhteşem Kil: Koç Üniversitesi Arkeoloji Laboratuvarı’nda Kerpiç Üzerine Çalışmak
Jana Mokrisova
Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi’nde (ANAMED) kaldığım süre içerisinde asıl amacım tezimi yazmak olsa dahi, arazide topladığım veri olan Kaymakçı’nın kerpiç de dahil tüm toprak mimarisine ait malzemeyi çalışmaya devam etme fırsatı da buldum. Her hafta ya da iki haftada bir, Arkeoloji Laboratuvarında çalışmak için Koç Üniversitesi’nin, İstanbul’un kuzeyinde bulunan Sarıyer’deki kampüsüne gittim. Kuzeydeki bu tepeye yaptığım “yürüyüş” bana hareketli (ancak zaman zaman oldukça gürültülü olabilen) İstiklal Caddesi’nden kaçmak için iyi bir fırsat oldu. Kampüsün olduğu yer ormanlık ama rüzgarlı bir alan olduğu için, bazen hala aynı şehrin sınırlarında olduğuma inanamıyordum.
Toprak, su ve organik katkı maddesinin bir karışımı olan kerpiç, Mezopotamya ve Anadolu’da Neolitik’ten itibaren (bundan 10,000 yıl öncesinden beri!) birçok amaç için yaygın olarak kullanılan bir yapı malzemesidir. Kaymakçı’da kerpicin çeşitli yapısal amaçlar için kullanıldığını görüyoruz. Benim hedeflerimden birisi de, Tunç Çağı mimarisinin mantığını anlayabilmek. Bunu yapabilmek için de, kerpiçlerin rengi, şekli, boyutu, dokusu, katkı maddeleri ve sertliği gibi temel özelliklerini tanımlıyorum. Aynı zamanda, üretim süreci ve korunma durumlarını da not ediyorum. Dahası, toplulukların yerleşimdeki kerpiç üretimini nasıl düzenlediklerini anlayabilmekle de ilgileniyorum. Kerpiçlerin görünümü ve bileşimlerindeki çeşitlilik ve benzerliklere bakarak, insanların aynı hammadde kaynakları ve katkı maddelerini kullanıp kullanmadığını, ya da kerpiçleri benzer üretim aşamalarından geçerek üretip üretmediklerini değerlendirebiliyorum. İlginçtir ki, toprak kullanımı sadece kerpiç üretimiyle sınırla değil—bu çamur parçasından da görüleceği üzere, çatıları kaplamak için de toprak kullanıyorlarmış.
Koç’taki Arkeoloji Laboratuvarı böyle bir araştırma yapmak için harika bir ortam sunuyor çünkü gerekli tüm ekipmana ve inceleme için yeterli alana sahip olmasının yanı sıra, kendini işine adamış personeli de her türlü desteği sağlıyor.
